Gaslight คืออะไร โดนปั่นให้รู้สึกผิดรับมือยังไงดี?

“เธอคิดไปเองหรือเปล่า?”

“นี่ไม่เชื่อใจกันเลยใช่ไหม?”

“ฉันเป็นห่วงเธอนะ ถึงทำแบบนี้”

คำพูดเหล่านี้อาจจะฟังดูเป็นคำพูดปกติธรรมดา แต่ในระยะยาวคำพูดเหล่านี้อาจเป็นสิ่งที่เป็นอันตรายแบบที่อาจนึกไม่ถึงเลยทีเดียว เพราะคำพูดเหล่านี้อาจเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการ Gaslight ได้ ถ้ายังสงสัยว่าตัวเองกำลังถูกปั่นหัวให้รู้สึกผิดอยู่หรือเปล่า ลองมาทำความเข้าใจว่า Gaslight คืออะไรกัน

Gaslight คืออะไร?

Gaslight หรือ Gaslighting คือการใช้คำพูดและสร้างสถานการณ์ เพื่อปั่นหัวให้อีกฝ่ายเกิดความสับสน ว่าสิ่งที่ผู้พูดกล่าวมานั้นเป็นเรื่องจริงเกี่ยวกับตัวเอง ทำให้เสียความเชื่อมั่นในตัวเอง รู้สึกว่าตัวเองผิดอยู่ซ้ำ ๆ จนถึงขั้นโดนครอบงำ เกิดปัญหาเกี่ยวกับสุขภาพจิต จนอาจถึงขั้นกลายเป็นปัญหาร้ายแรงได้

ที่มาของคำว่า Gaslight

การใช้เรียกรูปแบบความสัมพันธ์แบบ Gaslight มีที่มาจากภาพยนตร์เรื่อง Gaslight (1944)  ที่ว่าด้วยเรื่องราวของสามีที่ต้องการฮุบสมบัติภรรยา ด้วยการทำให้ภรรยาคิดว่าตัวเองเป็นคนบ้า สามีใช้วิธีหรี่แสงตะเกียงให้มืดลง จนเมื่อภรรยาเอะใจแล้วกล่าวทัก สามีก็ตอบกลับไปว่าเธอคิดไปเอง สามีทำแบบนี้อยู่ซ้ำ ๆ จนภรรยารู้สึกสับสน เชื่อว่าตัวเองเป็นบ้าจริง ๆ

สัญญาณเตือนว่าคุณกำลังโดน Gaslight 

1. ต้องเป็นฝ่ายขอโทษก่อนตลอดเวลา ไม่ว่าเรื่องอะไร คุณคือคนผิด
2. เชื่อว่าตนเองไม่สามารถทำสิ่งที่ถูกต้องได้ คิดว่าตัวเองทำอะไรก็ผิดเสมอ
3. รู้สึกสูญเสียความมั่นใจ
4. วิตกกังวล กลัวว่าจะทำอะไรไม่ถูกใจใครตลอดเวลา
5. ผิดหวังในตัวเอง และกลัวคนอื่นจะผิดหวังในตัวคุณ
6. สูญเสียความเป็นตัวของตัวเอง
7. รู้สึกโดดเดี่ยว ไร้กำลังและแปลกแยก
8. ตั้งคำถามเกี่ยวกับการตัดสินใจของตัวเองตลอดเวลา จนไม่กล้าตัดสินใจ

จากที่เห็น คงสรุปได้แล้วว่าคำพูดที่อาจดูธรรมดา กลับสร้างผลลัพธ์ทางจิตใจที่รุนแรงและส่งผลกระทบถึงความเชื่อมั่นในตนเอง (Self-Esteem) ได้เป็นอย่างมาก การต้องเผชิญกับการถูก Gaslight นั้นอาจเกิดขึ้นอย่างไม่ทันตั้งตัว แต่เมื่อเราลองคิดทบทวนในสิ่งที่ได้ฟังและสิ่งที่ตนคิดนั้นเราจะพบว่ากับดักทางจิตวิทยาชนิดนี้อยู่รอบตัวเราในทุกความสัมพันธ์

ถ้าเจอการ Gaslight ต้องทำอย่างไร

เราสามารถป้องกันตัวเองจากการถูก Gaslight ได้หลายวิธี เช่น

1. ถอยห่าง เว้นระยะ: พยายามเดินออกจากสถานการณ์ที่ทำให้รู้สึกสงสัยในตัวเอง หายใจลึกๆเพื่อผ่อนคลายและมีเวลาใช้ความคิด ตั้งสติว่ากำลังเผชิญหน้ากับอะไรอยู่
2. เก็บหลักฐาน: การ Gaslight คือการทำให้คุณสงสัยในตัวเอง การมีหลักฐานต่าง ๆ จะช่วยให้ยืนยันกับตัวเอง และหยุดความสงสัยในตัวเองได้
3. ใช้มุมมองของบุคคลที่สาม: ที่อยู่นอกสถานการณ์ให้เข้ามาช่วยเหลือ การมองสถานการณ์ต่าง ๆ ภายนอกสถานการณ์ที่บีบคั้น จะช่วยให้ได้มุมมองที่มีประสิทธิภาพ
4. ถอยห่างจากความสัมพันธ์: การยอมสูญเสียความสัมพันธ์ย่อมดีกว่าการถูก Gaslight ซ้ำ ๆ จนสูญเสียทั้งความมั่นใจและสุขภาพจิต

ความเชื่อมั่นในตนเองและความเป็นตัวของตัวเองนั้นคือสิ่งสำคัญ ซึ่งไม่ควรปล่อยให้ถูกทำลายลงเป็นอย่างยิ่ง การคิดอย่างเป็นเหตุเป็นผลและยืนยันความคิดของตนเองเมื่อพิจารณาแล้วว่าเป็นสิ่งที่ถูกต้องเป็นวิธีที่จะสามารถช่วยให้หลุดพ้นจากสถานการณ์ Gaslight ได้ จงจำไว้ว่าคนทุกคนมีความแตกต่างกันและมีความคิดเป็นของตนเอง การเป็นตัวของตัวเองโดยไม่ทำให้ใครเดือดร้อนนั้นจึงไม่ใช่ความผิดใด ๆ

เจอปัญหาเรื่องเพศหรือความสัมพันธ์ ปรึกษา Talk to PEACH ได้เลย

สามารถพูดคุยกับนักเพศวิทยาผู้เชี่ยวชาญ เพื่อแก้ปัญหาอย่างตรงจุดง่าย ๆ ผ่านวิดีโอคอล และแชทถาม-ตอบผ่านแอป Talk to PEACH หรือ หากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับเรื่องเพศ ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ Talk To PEACH: https://oci.ltd/nB4AKxU

อ้างอิง

• Gaslighting…ผิดจริงหรือแค่ทริคทางจิตใจ? – คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (chula.ac.th)
• 4 รูปแบบของ Gaslighting ที่ต้องระวังในความสัมพันธ์ – Mission To The Moon Media